- Polen was de afgelopen week moeilijk uit de internationale media weg te denken, grotendeels vanwege de manier waarop de herdenking van de onafhankelijkheid in 1918 is verlopen. In Warschau bracht de eeuwviering een groot aantal Polen op de been, er was sprake van zo’n 200.000 à 250.000 mensen op straat. Hoewel het merendeel van de feestvierders uit doorsnee burgers bestond, werd de gelegenheid door extreemrechtse bewegingen benut om een zichtbare stempel op het feestvieren te drukken. Het merendeel van de internationale verslaggeving ging over Pools nationalisme in plaats van het historische belang van 11 november in de geschiedenis van het land. Alle details bij The New Republic, Haaretz, Libération, Sueddeutsche Zeitung en Trouw.
- Daarentegen leek de Poolse pers veel meer in de ban van een schandaal met betrekking tot de financiële regulator. Naar verluidt zou het hoofd van de regulator een steekpenning hebben geaccepteerd. De beschuldiging is geuit door een eigenaar van een Poolse bank die eveneens claimt geluidsmateriaal te hebben waarop een poging tot omkoping te horen is ; premier Mateusz Morawiecki heeft een onderzoek naar de feiten beloofd. Intussen is het hoofd van de financiële regulator al opgestapt. (ABC News)
- Er leeft een grote vrees dat de nakende Brexit zware gevolgen zal hebben voor verscheidene Europese landen, meer bepaald Polen, Hongarije en de Tsjechische republiek. Reuters brengt daarvan verslag uit.
- Ondanks de vrees voor de volgen van het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, blijft het voorlopig goed nieuws regenen voor de Poolse economie. Het bruto binnenlands product blijft sterk groeien, waardoor steeds meer burgers besluiten om niet te emigreren (of in sommige gevallen zelfs terug te keren). (Breaking News)
Pejzaz/ Polen in de pers #10
Voor deze pejzaz ligt de klemtoon iets meer op cultuur dan gewoonlijk – de boog hoeft niet altijd gespannen te zijn. Omdat er een grote kans op protestmarsen komend weekend in Warschau is – voor het vieren van honderd jaar onafhankelijkheid van Polen – kan wat escapisme van pas komen.
- Afgelopen weekend was er nog de tweede ronde van de lokale en regionale verkiezingen. Een handvol grotere steden (zoals Gdansk) moesten in een tweede ronde uitmaken wie de burgemeesterssjerp voor de komende jaren zou dragen. De uitslag bevestigde wat veelal in de eerste ronde duidelijk was, namelijk dat de oppositie (alsook lokale lijsten) het beter doet dan PiS in de steden, maar terrein moet prijsgeven wat de regionale politieke organen betreft. (FranceInter)
- De interne verschillen in wetgevende arm van Polen bereiken ook andere rechtssystemen. In een artikel van de Irish Times is duidelijk dat een deel van Poolse rechters denkt dat het huidige rechtssysteem onder druk staat van de huidige regering geleid door PiS. Dit is zichtbaar in de disciplinerende acties ondernomen door de minister van justitie om meer conformiteit van rechters te bereiken.
- En vanaf hier alleen maar cultuur. Atlas Obscura schrijft over het kasteel van Lapalice als een plaats de moeite waard om te bezoeken. Het moderne kasteel werd nooit afgewerkt en staat sinds lange tijd leeg.
- De Amerikaanse nieuwszender CNN heeft een overzicht op haar website van locaties om in Polen te bezoeken. Naast klassiekers als Kraków en Gdansk zijn er ook minder toeristische stekjes zoals Moszna (een kasteel) en Białowieża (het natuurpark).
- Een boeiend verhaal over Józef Czapki, een Poolse officier die de literatuur van Marcel Proust tot leven bracht in een werkkamp tijdens de Tweede Wereldoorlog. Via Literary Hub.
- De Poolse cultuurstek culture.pl heeft een rits aan artikels rond 11 november en de onafhankelijk van Polen honderd jaar geleden. Weekendlectuur!
Pejzaz/ Polen in de pers #9
- De herdenking van honderd jaar Poolse onafhankelijkheid is nakend. Ook in de internationale pers is er aandacht voor wat de officiële, zeer uitzonderlijke, viering met zich zal meebrengen. In The Guardian ligt de klemtoon op de huidige (politieke) verdeeldheid in Polen, tussen liberalisme en nationalisme, tussen stad en platteland, alsook wat generaties betreft. Op het spel staan Polens verwezenlijkingen van de afgelopen dertig jaar, gekenmerkt door Euro-Atlantische integratie. De Duitse krant Die Welt gaat voor een lichtvoetige toonaard en geeft de voornaamste historische en culturele trekpleisters om tijdens het herdenkingsweekend te bezoeken. Ten slotte is er nog een blik op het belang van de militaire parade in het teken van de onafhankelijkheid. Afwachten of volgende week de internationale pers zich zal richten op mogelijke nationalistische protestmarsen, die sinds een aantal jaren sterk in opmars zijn. Een herdenking die in mineur kan eindigen.
- Het blijft analyses regenen wat de recente verkiezingen betreft. Het Oostenrijkse Der Standard richt z’n aandacht op het feit dat iedereen tegelijk gewonnen als verloren heeft. In een uitgebreide blogpost, werpt Aleks Szczerbiak eveneens zijn licht op het vraagstuk wie als winnaar uit de bus is gekomen. De uitkomst is onduidelijk, met gevaar om al te grote conclusies te trekken naar aanloop van de parlementaire verkiezingen die volgend jaar zullen plaatsvinden.
- De kwestie van Duitse reparaties blijft de internationale pers beroeren. Het Franse La Croix heeft een laatste update over een thema dat zowel Duitsers als Polen verdeelt.
- De Krakow Post stelt het smogprobleem aan de kaak: volgens een EU-rapport zijn de niveaus van fijn stof in de lucht bijzonder gevaarlijk voor burgers. Er is sprake van een verhoogde kans op hartaanvallen, ademhalingsziektes, miskramen en vroegtijdig overleden. Meer Polen overwegen om enkel nog met een ademmasker het huis te verlaten.
- Als je toch een uitstap waagt en de smog wenst te trotseren, breng dan zeker een bezoek aan Powązki in Warschau, een oud en tegelijk een van de grootste begraafplaatsen van het land. Volgens pl voor de architectuur maar deze tijd van het jaar brengt ook atmosferische beelden (vooral tijdens de avond, wanneer kaarsen de begraafplaats verlichten).
Pejzaz/ Polen in de pers #8
- Het immigratievraagstuk voor Polen komt opnieuw onder internationale aandacht. Ditmaal heeft het Franse economische blad Les Echos een artikel over het dubbele discours van de Poolse regering: kritisch tegenover het verwelkomen van immigranten maar in de praktijk hebben zich veel nieuwkomers van buiten de Europese Unie zich in het land gevestigd. Hoe lang is de tweespalt nog houdbaar?
- Relaties met Duitsland blijven een heikel thema voor de huidige Poolse regering. In een interview met het Duitse Bild herinnerende president Andrzej Duda opnieuw aan de kwestie van reparaties voor de schade berokkend aan Polen tijdens de tweede wereldoorlog. Volgens SudInfo gaat het bilaterale conflict minder om concrete (financiële) reparaties dan een manier om druk uit te oefenen op andere Europese beleidsonderwerpen.
- Hoe goed heeft de oppositie het gedaan in de recente verkiezingen op lokaal en regionaal niveau? Volgens een opiniestuk in Foreign Policy is er vooralsnog weinig sprake van een sterke beweging in de richting van de liberale burgercoalitie (bestaande uit PO en Nowoczesna). De auteurs wijzen op het gebrek van een sterke leider die de huidige regering kan uitdagen, alsook het risico op verdere versplintering. Wat duidelijk is, is dat de tactiek van anti-PiS voorlopig geen grote vruchten afwerpt.
- Een reeks beelden van Polen uit de jaren tachtig gepubliceerd door Warsaw Local is de moeite waard om te bekijken.
- Het tijdschrift van het Smithsonian Museum schenkt aandacht aan dagboek geschreven gedurende de Holocaust. Via het artikel kom je meer te weten over het achtergrondverhaal van het (recent herontdekte) dagboek en kun je ook scans van de originele pagina’s bekijken.
Pejzaz/ Polen in de pers #7
- Afgelopen zondag vonden er lokale en regionale verkiezingen plaats in Polen. Het was afwachten tot de avond, na het sluiten van de stemkantoren, voor een eerste exitpoll. Toen deze er omstreeks 21u kwam, was de vreugde groot bij de voornaamste oppositiepartijen. Zo bleken heel wat steden voor een liberale of afhankelijke kandidaat te hebben gekozen – in plaats van een persoon gesteund door Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Hoewel in de exitpoll de regeringspartij het minder goed deed dan verwacht, bleek ze toch de grootste partij in het merendeel van de regionale parlementen te worden. In de voorbije dagen is er druk gediscussieerd over welke partij nu precies de verkiezingen heeft gewonnen – eerst leek het de burgercoalitie (met PO en Nowoczesna) te worden maar recente verkiezingsuitslagen hebben inmiddels het beeld vertroebeld. De internationale media beklemtonen verschillende resultaten: Reuters wijst op de winst voor PiS in de regionale verkiezingen, terwijl Politico de klemtoon legt op de sterke oppositiestem in de steden.
- Voor Robert Biedron, een progressieve en linkse politicus, waren de verkiezingen de gelegenheid om zijn plannen voor een nieuwe beweging onder de aandacht te brengen. Hoewel de linkse partijen het gemiddeld slecht deden op zondag, is Biedron hoopvol over zijn slaagkansen (The Guardian).
- De uitstekende webstek van het Poolse ministerie van cultuur heeft een artikel over de alomtegenwoordigheid en charme van grote appartementsblokken gepubliceerd. Wat verklaart hun populariteit? (Culture.pl)
- Een nieuwe Engelse vertaling van Adam Mickiewicz’s bekendste werk Pan Tadeusz is positief onthaald door de LA Review of Books.
Pejzaz/ Polen in de pers #6
- De prijs van koolstofdioxide gelinkt met verhandelbare emissierechten blijft stijgen, waardoor Polen vraagt aan de Europese Commissie om in te grijpen. Volgens The Economic Times ondervindt Polen last van de recente prijsstijgingen door haar aanzienlijk gebruik van kool als energiebron. De kans lijkt klein dat de Commissie enige wijzigingen in de emissierechtenmarkt zal aanbrengen.
- Meer over het thema energie: Die Presse en La Croix schrijven dat vanaf 2022 Polen niet langer gas vanuit Rusland zal importeren. Op dit moment komt een deel van de aanvoer van LNG uit Noorwegen en Qatar. Een nieuw akkoord met een Amerikaans concern betekent dat Polen niet langer afhankelijk zal zijn van haar oostelijke buur voor minstens 40% van de totale gasaanvoer (de Russische import van kool blijft voorlopig wel verder lopen).
- Dit weekend zijn het lokale verkiezingen in de grote steden. Zowel Bloomberg als de Financial Times werpen hun licht op de tweestrijd tussen PO en PiS alsook wat de verkiezingen betekenen voor Europa. Zondag is de eerste grote test voor de huidige regering, haar populaire sociaaleconomische beleid alsook de gespannen relatie met rechterlijke macht en de Europese Unie.
- Zoals aangegeven, blijft de onafhankelijkheid van de rechtbanken een heikel thema dat zich op verschillende fronten afspeelt. Justitieminister Ziobro wil dat het grondwettelijk hof zich buigt over de vraag of Europees recht boven de nationale wetgeving staat (Bloomberg). Vandaag liet het Europese hof van justitie een kleine bom vallen door de recente hervormingen van het hooggerechtshof van Polen in vraag te stellen, oa. het verplicht op pensioen sturen van zijn rechters. Een definitieve uitspraak volgt in de komende weken (Die Zeit).
- Polen heeft sinds enige tijd een vrijwillige legermacht ter verdediging van het grondgebied (WOT). Reuters zoekt uit wat de rol en betekenis van 12,000 rekruten is die voorbereid worden om Polen als het nodig is met hun leven te beschermen (voornamelijk tegen Rusland).
- Afsluiten met geschiedenis en de aanhoudende pogingen van de huidige regering om het nationale verleden te herschrijven. De voormalige directeur van het WW2-museum in Gdansk uit zijn bezorgdheid in een opiniestuk voor Libération.
Pejzaz/ Polen in de pers #5
- Polen is eind vorige week in opspraak gekomen omdat Justitieminister Zbigniew Ziobro weigerde om het jaarlijkse rapport over het EU-charter van fundamentele rechten goed te keuren. Volgens Ziobro was er onvoldoende aandacht voor de vervolging van christenen en joden (omwille van religieuze redenen) in vergelijking met de bescherming van holebirechten. Daarmee was Polen het enige land dat een veto stelde voor het rapport, volgens de Financial Times.
- Het Franse weekblad Courrier International maakt vermelding van problemen in de Poolse transportsector. Er is namelijk een groeiend tekort aan vrachtwagenbestuurders, ondanks het strategische belang van de sector. Hoewel de verloning aantrekkelijk is in vergelijking met andere jobs, tonen weinig Polen enthousiasme om lange en onregelmatige uren te werken.
- Recente schandalen rond misbruik in de rooms-katholieke kerk in andere landen alsook de film Kler hebben tot publieke mobilisatie in Polen geleid. Radio France International volgt in een reportage een groep manifestanten in Warschau, die vragen om meer aandacht voor gevallen van pedofilie in de kerk.
- Met de eerste tekenen van herfst en dalende temperaturen richt de publieke aandacht zich opnieuw op het smogprobleem in vele Poolse steden. Hoe verandering door te brengen? Joanna Maćkowiak-Pandera schrijft op Euractiv dat een oplossing mogelijk is, indien Polen voor een duidelijke strategie kiest en gebruik maakt van Europese fondsen om energiesystemen te verbeteren.
Pejzaz/ Polen in de pers #4
- De herdenking van het einde van de Eerste Wereldoorlog op 11 november gaat dit jaar in Polen gepaard met het vieren van honderd jaar onafhankelijkheid (i.e. tussen 1795 en 2018 was er geen Polen op de landkaart, nadat Rusland, Oostenrijk en Pruisen het gebied stapsgewijs verdeelden). De Poolse onafhankelijkheid is het onderwerp van een reeks tentoonstellingen, conferenties en andere evenementen. In het bijzonder, is er in Warschau een openluchtexhibitie georganiseerd betreffende de rol van vrouwen in het streven naar onafhankelijkheid. The First News heeft meer details – te bezichtigen tot 22 oktober.
- Een Verenigde Naties pact voor een veilige vorm van reguliere migratie is recent bekritiseerd door de Poolse minister van binnenlandse zaken, Joachim Brudzinski. Polen heeft sinds recente jaren een wankele relatie met het thema migratie, ondanks de grote groep Oekraïners die zich in het land heeft gevestigd na het uitbreken van conflict in het Donetsbekken. Channel News Asia schrijft dat de Poolse regering niet van plan is om het VN-pact te ondersteunen.
- Olga Tokarczuk, heden ten dage de bekendste Poolse schrijver, is bij de finalisten voor de Amerikaanse National Book Award. Nadat Tokarczuk al de Britse Man Booker International Prize in de wacht heeft gesleept met “De rustelozen” (Bieguni), maakt ze kans op een tweede grote prijs. (Washington Post)
- In december ontvangt Polen de volgende klimaatonderhandelingen onder het voogdij van de Verenigde Naties. Intussen blijft de kritiek aanhouden op het energiebeleid van de huidige regering, dat sterk inzit op fossiele brandstoffen (voornamelijk kool). Bijna 80% van elektriciteit wordt opgewekt door de zwarte grondstof, volgens Bloomberg. Het land riskeert hogere energieprijzen in de toekomst alsook zich verder te isoleren van de andere EU-landen.
- De New York Times heeft een artikel over architectuur in Polen, meer bepaald hoe het brutalisme van de volksrepubliek recent een tweede leven krijgt. Is er sprake van een communistische chic en een herwaardering van de modernistische architectuur?
Pejzaz/ Polen in de pers #3
- Er zijn weinig Poolse journalisten die even veel faam als Ryszard Kapuściński vergaard hebben. De auteur is niet alleen bekend omwille van zijn verslaggeving in verafgelegen gebieden tijdens de Koude Oorlog. Zijn grootste werken zijn te situeren in de wereld van de fictie, hoewel sterk gebaseerd op de feiten en ervaringen die Kapuściński opdeed als journalist. Zijn boek over de onafhankelijkheidsstrijd in Angelo is onlangs gebruikt als scenario voor een animatiefilm. The Guardian vertelt hoe de film tot stand is gekomen.
- Intussen breekt de film Kler alle records voor bezoekersaantallen in Polen (1,7 volgens de laatste berichtgevingen, waarmee de film het beter dan vorige recordhouder Wołyń doet). Le Monde is de zoveelste krant die een verslag aan de film wijdt
- De justitiehervormingen blijven vooralsnog een heikel punt. Zowel de Financial Times als EUObserver brengen verslag uit over de thematiek, respectievelijk over de aantasting van de onafhankelijkheid van de juridische macht en het groeiend wantrouwen van rechtssystemen in andere landen ten opzichte van Polen. Het Europese Hof van Justitie zal in de toekomst hierover moeten oordelen.
- De Poolse buitenlandse politiek laat zich in recente jaren meer kenmerken door een sterke klemtoon op veiligheid en bilaterale relaties (met de VS). Zo vertelde de minister van buitenlandse zaken Jacek Czaputowicz het gisteren tijdens een discussie georganiseerd door de Batory-stichting. Een verslag in Politico contextualiseert de buitenlandpolitiek van Polen, waaronder de gok op nauwe relaties met VS-president Trump.
- Op vlak van energieopwekking blijft Polen sterk afhankelijk van koolcentrales. Bloomberg schrijft over de laatste nieuwe investering en het blijvend geloof in de gitzwarte brandstof – ondanks de hevige kritiek.
- Het Frans-Duitse televisiekanaal Arte heeft een korte reportage over de aankomende lokale verkiezingen in Polen.
De toekomst van Centraal Europa
Afgelopen dinsdag was ik aanwezig op een persvoorstelling georganiseerd door Visegrad Insight en The German Marshall Fund of the United States, twee denktanks die, naast een reeks andere onderwerpen, politiek en samenleving in Polen en de regio van nabij volgen. De voorstelling stond in het teken van een nieuw, beknopt rapport genaamd Central European Futures, dat licht werpt op huidige trends en mogelijke scenario’s voor de landen van de Visegrad (Polen, Hongarije, Tsjechië en Slowakije) voor de komende zeven jaar.
Het is niet mijn gewoonte om lang stil te staan bij de analyses gepubliceerd door denktanks, die zich vooral richten op het identificeren van ‘goede’ beleidsmaatregelen en beïnvloeden van politieke besluitvorming. De reden van mijn aanwezigheid was een uitnodiging ontvangen door een van de rapportschrijvers, Wojciech Przybylski, die ik vorige week met inzicht en overtuiging zag spreken op een seminarie georganiseerd door Kolegium Europy Wschodniej (het College voor Oost Europa). Voor het rapport zelf, inclusief de trends, scenario’s en beleidsaanbevelingen, verwijs ik graag door naar de website waar het gratis kan gedownload worden (mits registratie).
Wat mij het meest aansprak in het rapport en de presentatie waren de zogeheten ‘globale trends’ die aan de grondslag lagen van de vijf uiteenlopende scenario’s. Grofweg gezegd, gaat het om de volgende algemene processen:
- de groei van het illiberalisme
- de transformatie van democratische politiek
- samenvallen van crises (financieel-economisch en migratie)
- verzwakking van de (westerse) internationale instellingen
- groeiende ongelijkheid in macht en rijkdom
- economisch protectionisme
- technologische ontwikkelingen
- desinformatie
- grens- en territoriumdisputen
- groei van isolationisme en ‘nativisme’
- grotere klemtoon op veiligheid in politiek en publiek discours
Het is een brede, aantrekkelijke lijst die makkelijk tot de verbeelding spreekt. Alleen betwijfel ik in welke mate veel van deze trends uniek zijn voor de wereld anno 2018 – en bijvoorbeeld ook relevant waren twintig of honderd jaar geleden. Economische crises en demografische ontwikkelingen zijn allesbehalve eigen aan één tijdperk. Daarnaast zijn factoren als technologie en informatie (hun gebruik en misbruik) altijd een factor als men de concrete historische omstandigheden wegdenkt.
Wat onderscheidt 2018 zowel van het verleden als de toekomst? Wat maakt Centraal Europa op basis van het bovenstaande overzicht een unieke regio? Tijdens de persvoorstelling gaf Przybylski al aan dat het moeilijk is om over de Visegrad 4 in termen van eenheid te praten: hoewel de vier landen een gezamenlijke geschiedenis en gelijkenissen delen, is er reden om te spreken over de talrijke verschillen, de uiteenlopende keuzes en de contrasterende opinies over hun verleden. Recent heeft de term Visegrad aan populariteit ingewonnen – met name om over clustervorming in de EU te praten – maar de term biedt niet zozeer een beter begrip van wat er zich in de samenlevingen van deze vier landen beweegt.
Lees dus gerust de vier scenario’s en gebruik ze om na te denken over de context waarin recente feiten (bvb. Hongarije en artikel 7, Polen en haar juridische hervormingen, Tsjechië ten opzichte van Rusland) plaatsvinden. Hou niettemin in gedachten dat categorieën de nogal vreemde aard hebben om steeds te onderscheiden en verdelen – zonder dat daar altijd reden voor is. Want geef toe, welk land voelt niet de effecten vermeld in de bovenstaande lijst?